Chemia w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu istnieje od chwili utworzenia Uczelni w 1945 roku. Organizatorem kierunku w ramach Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego był prof. Antoni Basiński, który wraz z grupą pierwszych pracowników przybył z Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.
Chemia w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu istnieje od chwili utworzenia Uczelni w 1945 roku. Organizatorem kierunku w ramach Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego był prof. Antoni Basiński, który wraz z grupą pierwszych pracowników przybył z Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.
W ciągu kilku lat powołano: Katedrę Chemii Fizycznej i Nieorganicznej (prof. Antoni Basiński – chemia koloidów, kinetyka chemiczna, chemia polimerów), Katedrę Chemii Organicznej (prof. Witold Zacharewicz – chemia terpenów), Katedrę Technologii Chemicznej (prof. Ernest Pischinger – technologia sody), Katedrę Chemii Ogólnej (prof. Alina Ulińska – chemia polimerów).
W grudniu 1947 roku kierunek chemiczny przeniósł się do wyremontowanego gmachu przy ul. Grudziądzkiej 7. W 1951 Wydział Matematyczno – Przyrodniczy podzielono i powstał Wydział Matematyki, Fizyki i Chemii oraz Wydział Biologii i Nauk o Ziemi. Struktura kierunku uległa zmianie, prof. Antoni Basiński objął Katedrę Chemii Fizycznej, a prof. Antoni Swinarski – Katedrę Chemii Nieorganicznej. Później z tej Katedry wydzieliła się Katedra Chemii Analitycznej kierowana przez prof. Halinę Basińską. Obsadzenie tych Katedr zakończyło proces kompletowania kadry profesorskiej, która określiła oblicze toruńskiej chemii.
Kolejne lata to dalszy rozwój dziedzin badawczych i kształtowanie się nowych kierunków badań – fizykochemia polimerów i polielektrolitów w fazie skondensowanej (prof. A. Narębska), fizykochemia zjawisk powierzchniowych, adsorpcja i kataliza (prof. J. Siedlewski), fizykochemia polimerów w roztworach (prof. L. Huppenthal), chemia związków metaloorganicznych (prof. A. Uzarewicz), heterocyklicznych (prof. T. Lesiak), aromatycznych (prof. J. Gronowska), kopolimery i polielektrolity (prof. Z. Wojtczak), chemia związków koordynacyjnych (prof. A. Łodzińska), fotochemia polimerów (prof. A Kamińska), chemia radiacyjna (prof. W. Szymański), technologia sody i soli mineralnych (prof. H. Koneczny i prof. J. Tomaszewski), ochrona wód – (doc. S. Kamiński), analiza instrumentalna (doc. M. Czerniawski). Nawiązywano kontakty i współpracę z licznymi ośrodkami naukowymi w kraju i za granicą (m.in. ośrodkami brytyjskimi, francuskimi, niemieckimi, radzieckimi i innymi).
W 1964 roku prof. Antoni Swinarski zorganizował zawody chemiczne dla szkół średnich, które na przestrzeni lat rozwinęły się w Ogólnopolski Konkurs Chemiczny im. Prof. A. Swinarskiego. Konkurs organizowany jest przy współpracy Kuratoriów Oświaty i Ośrodków Doskonalenia Nauczycieli i jest jedyną w kraju tego rodzaju formą długoletniej współpracy pomiędzy uczelnią a szkolnictwem średnim. W 2014 r. odbył się 50 Jubileuszowy Konkurs. Więcej informacji nt. Konkursu na stronie internetowej Wydziału.
Kolejnym historycznym krokiem było utworzenie w roku 1969 Instytutu Chemii, który stał się jednostką Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii. Instytut działał od roku 1970 w zreformowanym systemie Zakładów Dydaktycznych i Zespołów Naukowych.
Powstały nowe zespoły naukowe kierowane przez: prof. L. Borowieckiego, prof. M. Czerniawskiego, prof. J. Gronowską, doc. S. Kamińskiego, prof. T. Lesiaka, prof. A. Łodzińską, prof. A. Narębską, prof. J. Siedlewskiego, prof. B. Siłę, prof. W. Szymańskiego, prof. J. Tomaszewskiego, prof. A. Uzarewicza, prof. Z. Wojtczaka. Pierwszym dyrektorem Instytutu został prof. A. Swinarski, który tę funkcję pełnił w latach 1969 – 1979. W 1972 roku Instytut Chemii przeniósł się na Bielany, do nowo wybudowanych budynków miasteczka uniwersyteckiego, gdzie mieści się obecnie.
W roku 1978 oddano do użytku drugi budynek Instytutu wraz z Halą Technologiczną i zespołem warsztatów. Budowa i ukończenie drugiego budynku była możliwa dzięki szerokiej współpracy Instytutu Chemii z przemysłem chemicznym województwa bydgoskiego (Zakłady Sodowe Mątwy, Janikowo, Zakłady Chemiczne Bydgoszcz, Telfa Bydgoszcz, Foton Bydgoszcz, Polchem Toruń, Elana Toruń, Azoty Włocławek) i funduszy Ministerstwa Przemysłu Chemicznego. We współpracę z przemysłem szczególnie zaangażowane były zespoły profesorów: A. Swinarskiego, H. Konecznego, T. Lesiaka i J. Tomaszewskiego. W czasie kadencji prof. Swinarskiego utworzona została centralna jednostka usług analitycznych – Centralne Laboratorium, aktualnie funkcjonujące pod nazwą Pracownia Analiz Instrumentalnych.
W 1978 roku powołano Studia Doktoranckie Chemii, które po zawieszeniu w latach osiemdziesiątych reaktywowano w 1987 roku.
Zmiany ustrojowe, jakie dokonały się w naszym kraju z początkiem lat dziewięćdziesiątych, spowodowały powstanie nowych warunków działania. Przełomową datą był rok 1993 r. kiedy w wyniku podziału Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii na trzy jednostki powstał Wydział Chemii. Pierwszym dziekanem był prof. Marek Zaidlewicz, a prodziekanami prof. Józef Ceynowa, i prof. Ludwik Kreja. W kolejnych kadencjach funkcję tę pełnili: prof. Józef Ceynowa i prof. Jerzy Łukaszewicz.
Dalszy rozwój Wydziału następował poprzez rozszerzanie tematyki badawczej w następujących kierunkach: synteza i reakcje związków boroorganicznych oraz asymetryczna synteza organiczna (prof. M. Zaidlewicz), kataliza enzymatyczna w układach membranowych (prof. J. Ceynowa), związki kompleksowe metali przejściowych i badania magnetochemiczne (prof. A. Grodzicki), adsorpcja na materiałach zeolitowych (prof. M. Rozwadowski), adsorpcja na materiałach węglowych (prof. G. Rychlicki, prof. J. Zawadzki), kinetyka i krystalizacja układów soli nieorganicznych (prof. M. Trypuć). W 1994 roku zatrudniony został prof. B. Buszewski (chemia środowiska, chromatografia), a w 1996 prof. A. Chostenko (chemia radiacyjna). Znaczącym krokiem w rozwoju Wydziału było utworzenie w 1997 roku Zakładu Chemii Kwantowej na czele ze światowej sławy uczonym prof. A. Sadlejem. Rozwinięto współpracę z ośrodkami europejskimi, amerykańskimi i japońskimi.
Wprowadzono istotne zmiany w ofercie dydaktycznej poprzez utworzenie dwóch nowych specjalności: chemia środowiska i chemia polimerów.
W latach 1996-98 Wydział uzyskał grant Tempus, którego celem było przekształcenie jednolitych studiów magisterskich w system europejski trzyletnich studiów licencjackich i dwuletnich studiów magisterskich. Wydział był jednym z pierwszych w Polsce, który wprowadził wtedy system punktów ECTS. Liczba studentów przyjmowanych na pierwszy rok studiów po raz pierwszy osiągnęła 300 osób, a całkowita liczba studentów przekroczyła 900 osób.
Dalszy rozwój w latach dziewięćdziesiątych i dwutysięcznych prowadził w kierunku kształcenia na specjalnościach oferowanych przez Wydział Chemii. W ramach kierunku Chemia studenci mają do wyboru specjalności: chemia i analiza żywności, chemia biomedyczna, chemia nieorganiczna w życiu człowieka, chemia kosmetyków, chemia ogólna, chemia środowiska, nanomateriały i nanostruktury, chemia informatyczna i chemia polimerów. W 2007 roku Wydział zmienił strukturę, utworzono Katedry organizujące dydaktykę i składające się z grup badawczych. Lata po 2010 roku przyniosły utworzenie trzech nowych kierunków: chemia kosmetyczna, chemia i technologia żywności oraz materiały współczesnych technologii, które są realizowane w trybie stacjonarnym i niestacjonarnym. Wydział kształci także na Studium Doktoranckim Chemii oraz studiach podyplomowych: Ratownictwo chemiczne, Bezpieczeństwo i higiena pracy, Analityka w ochronie środowiska oraz Zarządzanie chemikaliami w przedsiębiorstwie ze szczególnym uwzględnieniem rozporządzenia REACH.
Rada Wydziału Chemii UMK posiada uprawnienia do nadawania stopnia:
– doktora nauk chemicznych w zakresie chemii,
– doktora habilitowanego nauk chemicznych w zakresie chemii.
Od 1999 roku Wydział Chemii UMK uzyskiwał wysoką kategorię w klasyfikacji jednostek naukowych (A, i kategorię I), która została utrzymana w ewaluacji przeprowadzonej w 2017 roku.
W 2023 roku parametryzacja zakończyła się wynikiem A+ (Decyzja Ministerstwa Edukacji i Nauki (pdf, 217 KB)). Jest to historyczne wydarzenie dla Wydziału Chemii.
Od 2019 roku połowa pracowników Wydziału Chemii (46 osób) bierze udział lub jest liderem w głównych obszarach badawczych finansowanych w ramach programu Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza:
- w dwóch Uniwersyteckich Centrach Doskonałości (4 grupy: TASQ, IPM, BRAIN, BIOSEP),
- w Wyłaniających się Polach Badawczych (w latach 2020 – 2022: Nauki o polimerach i wielofunkcyjnych nanomateriałach, Nauki o glebie, mikrobiologia, genetyka w rolnictwie; od 2023 roku: Mikrobiologia, gleboznawstwo, jakość żywności i genetyka w rolnictwie, Biofizyka w nanoskali),
- w ośmiu Priorytetowych Zespołach Badawczych (1. Interdisciplinary Innovation in Personalized Medicine Team, 2. Biomedical & phaRmAceutical InterdiscipliNary group, 3. Toruń Astrophysics, theoretical Spectroscopy, and Quantum chemistry team, 4. Designing optimal conditions for detailed knowledge of nuclear excitation by electron capture, 5. Biomaterials and Cosmetics Research Group, 6. Multifunctional Nanomaterials Research Group, 7. Bio-Sep, 8. Interdysciplinary Team for Research, Conservation and Restoration of the Cultural Heritage at NCU).
Poczet Dziekanów
♦ Prof. dr hab. Iwona Łakomska 2020 – obecnie
♦ Prof. dr hab. Edward Szłyk 2012 – 2020
♦ Dr hab. Jerzy Łukaszewicz, prof. UMK 2005 – 2012
♦ Dr hab. Józef Ceynowa, prof. UMK 1999 – 2005
♦ Prof. dr hab. Marek Zaidlewicz 1993 – 1999